16. siṃhala sārthavāhoddhāraṇa prakaraṇam
Technical Details
16. siṃhala sārthavāhoddhāraṇa prakaraṇam
atha sarvanīvaraṇaviṣkambhī sa jinātmajaḥ|
śrīghanaṃ taṃ punarnatvā sāṃjalirevamabrabīt||
bhagavan yadasau śrīmadāryāvalokiteśvaraḥ|
bodhisattvo mahāsattvastraidhātukādhipeśvaraḥ||
sarvān sattvān svayaṃ paśyan tridhātubhuvaneṣvapi|
samuddhṛtyābhisaṃbodhya preṣayati sukhāvatīm||
pāpino'pi samālokya svayamuddhṛya bodhayan|
bodhimārge pratiṣṭhāpya saṃcārayate saṃvaram||
tatkathaṃ sa mahāsattvaḥ samuddhṛtyābhiśodhayan|
kṛtvā śuddhendriyān sarvān preṣayati sukhāvatīm||
159
kenopāyena pāpiṣṭhān duṣṭānapi prabodhayan|
bodhimārge niyujyāpi pracārayani saṃcaran||
kathaṃ suduḥkhinaḥ sarvān karoti satsukhānvitān|
daridrān durbhagān dīnān dhaninaḥ subhagān sataḥ||
durdāntān dānavān yakṣān rākṣasān rākṣasīrapi|
bodhimārge pratiṣṭhāpya cārayati kathaṃ vratam||
tadupāyaṃ samākhyātuṃ sattvānāṃ hitasādhanam|
yenopāyena sa sarvān karoti bodhibhāginaḥ||
iti saṃprārthite tena viṣkambhinā subhāvinā|
bhagavān sa tamālokya sabhāṃ cāpyevamādiśat||
kutraputra sa lokeśo mahopāyavidhānavit|
yena sattvān samuddhṛtya karoti bodhibhāginaḥ||
samāadhistasya prājñasya mahopāyo jagaddhite|
yena sa sahasoddhṛtya yojayati śubhe jagat||
ityādiṣṭaṃ munīndreṇa śrutvā sa vismitāśayaḥ|
viskambhī bhagavantaṃ taṃ prārthayadevamādarāt||
bhagavāṃstatsamādhiṃ me samupādeṣṭumarhati|
yena sahasoddhṛtya cārayate śubhe jagat||
iti saṃprārthite tena bhagavān sa munīśvaraḥ|
viṣkambhinaṃ tamālokya punarevaṃ samādiśat||
bahavastasya vidyante kulaputra samādhayaḥ|
yaiḥ sa sattvān samuddhṛtya preṣayati sukhāvatīm||
apremeyairasaṃkhyeyaiḥ sarvākārakarādibhiḥ|
samādhibhiḥ samāpanno bhavati sa jagatprabhuḥ||
dhāraṇīnāṃ ca vidyānāṃ paramāṇāṃ sahasrakaiḥ|
aprameyairasaṃkhyeyaiḥ samāpanno virājate||
eteṣāmanubhāvaiḥ sa samuddhṛtya bhavodadheḥ|
bodhimārge pratiṣṭhāpya pālayati jagattrayam||
159
etatpuṇyānubhāvaiḥ sa lokeśvaro maharddhimān|
śodhayitvā jagatsattvaṃ cārayati susaṃvaram||
evaṃ tasya jagattrātuḥ puṇyaskandhaṃ mahattaram|
aprameyamasaṃkhyeyamityākhyātaṃ munīśvaraiḥ||
tenāsau trijagacchāstā sarvatraidhātukeśvaraḥ|
sarvadharmādhipo nātho jagattrāteti kathyate||
tena tasya bhaye duḥkhe rakṣā na kriyate kvacit|
sarvatrāpi sadā rakṣā kriyate sarvaprāṇinām||
nānopāyavidhānena samuddhṛtya prabodhayan|
bodhicaryāvrataṃ datvā prāpayati sukhāvatīm||
evamasau mahāsatvo bodhisattvo maharddhimān|
sarvasattvahittaṃ kṛtvā saṃcarate samantataḥ||
ahamapi purā tena saṃrakṣito mahābhayāt|
yanmamaitatpurāvṛttaṃ śṛṇudhvaṃ vakṣyate'dhunā||
tadyathā siṃhakalpāyāṃ rājadhānāṃ vaṇikprabhoḥ|
siṃhasya sārthavāhasya putro'bhūt siṃhalābhidhaḥ||
bālye'pi sa mahāsattvaḥ sarvasattvahitāśayaḥ|
divyātisundaraḥ kāntaḥ sarvasattvamanoharaḥ||
kaumārye'pi sa sarvāsāṃ vidyānāṃ pāramāgataḥ|
sarvasattvahitaṃ kṛtvā reme suhṛtsahāyakaiḥ||
datvārthibhyo yathākāmaṃ śrutvā nityaṃ subhāṣitam|
guruṇāṃ satkṛtiṃ kṛtvā kuladharmābhisaṃrataḥ||
svakuladevatādīn ca sarvān devān samarcayan|
mānayan sakalāṃllokān bhṛtyān dāsān ca toṣayan||
jñātibandhusuhṛnmitrasacivān cābhinandayan|
yathākāmaṃ sukhaṃ bhuktvā reme pitroranujñayā||
tato nūtanayauvanye prauḍhaḥ puṣṭāṃgikaḥ kṛtī|
śūro dhīraḥ samutsāhī vyavahāravicakṣaṇaḥ||
161
medhāvī sadguṇāraktaḥ sarvavidyāviśāradaḥ|
yadupacāra ātmajñaḥ satyadharmayaśo'rthabhṛt||
yathāmūlyaṃ samādāya dranyaṃ datvā vaṇigjanān|
sarvānvinīya saṃsthāpya svavaśe'bhyanvamodayat||
sarveṣāmapi ratnānāṃ parīkṣāsu vicakṣaṇaḥ|
sārthavāhān vaṇignāthānapi sarvān vyanodayat||
evaṃ sa sakalāṃllokān dharmaśrīguṇavikramaiḥ|
jitvā rājeva sannītyā viharannabhyarājata||
tasyaitadguṇasaṃpattiṃ dṛṣṭverṣyālurvaṇikkudhīḥ|
rahasi taṃ samāgamya suhṛdvadevamabravīt||
sādho dhanyo'si satputraḥ sarvalokābhinandanaḥ|
tatkularjitasaṃvṛttau caran dharmārthamarjaya||
iti tenoditaṃ śrutvā siṃhalaḥ sa vicakṣaṇaḥ|
ko kulārjitasaṃvṛttistadvaktuṃ me tvamarhati||
iti tenoditaṃ śrutvā sa īrṣyākulitāśayaḥ|
siṃhalaṃ taṃ samālokya bodhitumevabravīt||
janakaste mahābhāga sārthavāho vaṇikpatiḥ|
sadā ratnākare gatvā so dhayati susaṃpade||
dhanyāste eva satputrā ye kuladharmacāriṇaḥ|
anye kiṃpuruṣāste hi bhuktvaiva gṛhacāriṇaḥ||
piturdravyaṃ samādāya datvārthibhyo na te falam|
svārjitameva tandadyādyaśodharmārthasiddhaye||
tattvaṃ kulārjitāṃ vṛttiṃ dadhānaḥ śrīguṇotsāhaḥ|
abdhau ratnākare gatvā ratnadravyāṇi sādhaya||
tato gṛhaṃ samāgatya datvārthibhyo yathepsitam|
yathākāmaṃ sukhaṃ bhuktvā saṃcarasva yaśo'nvitaḥ||
evaṃ śrīguṇasaṃpattiyaśodharmāsukhānvitaḥ|
svakulavṛttisaṃcāramahotsāhaiḥ sadā rama||
162
evaṃ taduktamākarṇya siṃhalaḥ sa prabodhitaḥ|
samudraṃ gantumutsāhaṃ pravardhayan mudācarat||
tataḥ sa siṃhalo'mbhodhiyātrāṃ gantuṃ samutsukaḥ|
sārthavāhātmajān sarvān samāmantryaivamabravīt||
bhavanto'haṃ samicchāmi gantuṃ ratnākare'dhunā|
bhavatāṃ yadi vāṃchāsti prāgacchantu mayā saha||
iti taduktamākarṇya sarve te vaṇigātmajāḥ|
tatheti pratinandataḥ saharṣamevamabruvan||
sārthavāha samicchāmo gantuṃ ratnākare vayam|
yadasmākaṃ bhavānnetā tadanvāhartumarhati||
iti taiḥ saha saṃbhāṣya sa siṃhalaḥ samunmanāḥ|
pituḥ pādāmbuje natvā sāṃjalirevamabravīt||
tato'haṃ gantumicchāmi ratnākare mahāmbudhai|
tadbhavān sudṛśā mahyamanujñāṃ dātumarhati||
iti putroditaṃ śrutvā siṃhaḥ saḥ sārthabhṛtpitā|
svātmajaṃ taṃ samālokya sucintādevamabravīt||
putra śṛṇu hitaṃ vākyaṃ mayoditaṃ tvayātmaja|
yattāvat sukumāro'si tatkathamambudhau vrajeḥ||
tāvanme'sti mahāsaṃpanmayā kaṣṭairupārjitā|
sarvā etāstavādhīnā bhuktvā rama yathecchayā||
yāvajjīvāmyahaṃ putra tāvadgṛhe sukhaṃ raman|
yathākāmaṃ prabhujyaivaṃ saṃcarasva yathepsite||
tatraiva ca mahāmbhodhau tāvanmā vrajathāḥ kvacit|
mṛte'pi mayi tatrābdhau gantuṃ neha kadācana||
yāvaddravye gṛhe pūrṇe tāvanmā gāḥ kuhāpi ca|
yadā kṣīṇe gṛhe dravyaṃ tadāpi svagṛhe'rjaya||
sarvadāpi tvayā putra mahāmbudhai sudustare|
gantuṃ naivābhivāchāṃ te bhavedvāṃchāsti te yadi||
163
kimeva bahubhirdravyaiḥ kleśa eva yadudbhavet|
kleśinā hi sadā duḥkhaṃ saṃsāre sukhatā kutaḥ||
bahudravyavatāṃ nityaṃ kleśaduḥkhamahadbhayam|
tannirarthaṃ bahudravyaṃ sādhane mā samudyama||
yadarjitaṃ bahudravyaṃ gṛhe'sti tāvadātmaja|
etatsarvaṃ tavādhīnaṃ tatkimarthatvamarjitum||
etatasarvaṃ tvamādāya datvārthibhyo yathecchayā|
yathākāmaṃ svayaṃ bhuktvā yāvajjīvaṃ sukhaṃ cara||
iti pitrā samādiṣṭaṃ śrutvātnajassa siṃhalaḥ|
janakaṃ taṃ samālokya punarevaṃ nyavedayat||
satyameva tvayādiṣṭaṃ tathāpi śrūyatāṃ mama|
abhiprāyaṃ pravakṣyāmi śrutvānubudhyatāṃ pitaḥ||
vidhinā prerito yatra jātastadvṛttisādhitaiḥ|
dharmavidyāguṇadravyasaṃpadbhireva śobhate||
tadanyathārjitairetairdharmavidyāguṇādibhiḥ|
sarvadravyaiḥ samāpannaḥ pumānapi na śobhate||
yadahaṃ karmaṇā jātaḥ sārthavāhakule tathā|
tatkulavṛttivibhrāṇaḥ saṃcarituṃ samutsahe||
tadahaṃ svakulācāravīryotsāhābhimānabhṛt|
gatvā ratnākare'pyabdhau ratnāyarjitumutsahe||
svayamevārjitaṃ dravyaṃ datvārthibhyo yathepsitam|
bhuktvaiva svajanān bandhūnapi saṃbhartumutsahe||
ityevaṃ sa kulācāravṛttidharmārthasādhinam|
svātmajaṃ māṃ samālokya prābhinanditumarhasi||
nivāraṇā na kāryātra mama dharmārthasādhane|
tvayānujñāpradānena nandanīyo'hamātmajaḥ||
yadi daivādvipattiḥ syāt sarvatīrthādhipe'mbudhau|
patitvā sarvamutsṛjya saṃprayāyāṃ surālayam||
164
tathāpi māṃ mahatpuṇyakīrttiḥ saṃśodhayet kulam|
iti vijñāya me tāta hyanujñāṃ dātumarhati||
gṛhe'pi no bhavedeva vipittirdaivayogataḥ|
avaśyaṃbhāvino vā bhaveyureva sarvataḥ||
iti śaṃkāviṣaṃ hitvā saddharmasmṛtimānasaḥ|
dharmārthasādhane nityaṃ mahotsāhī samācaret||
athāhaṃ kṣamakauśalyaṃ saṃpanno nirupadravaḥ|
ratnaśrīsukhasaṃyuktaṃ saṃprāyāṃ svagṛhe mudā||
tadā kimucyate saukhyaṃ yaśodharmotsavānvitam|
datvārthibhyo yathākāmaṃ bhuktvā śubhe caremahi||
tato'smatkulajāścāpi dharmācārasamanvitāḥ|
datvārthibhyo yathākāmaṃ bhuktvā yāyuḥ surālayam||
etatsatyamiti jñātvā yadīcchasi hitaṃ mama|
sudṛśānugrahaṃ kṛtvā tadanujñāṃ pradehi me||
yadyanujñāṃ dadāsi na viyogo nau bhaveddhruvam|
mṛtyurhi sarvajantūnāṃ sarvatrāpi puraḥ sadā||
iti putroditaṃ śrutvā siṃhaḥ pitā sa bodhitaḥ|
ātmajaṃ taṃ samālokya siṃhamevamabravīt||
yadyevaṃ niścayaṃ putra samudre gantumicchasi|
tava nirbandhitaṃ citāṃ vārayituṃ na śakyate||
tadgaccha sasahāyastvaṃ mārge'raṇye vane'mbudhau|
mahābhayāni vidyante tatsamīkṣya samantataḥ||
śītavātātapādīni duḥkhāni duḥsahānyapi|
sahitvā dhairyamālambya śanairvrajābhilokayan||
sidhyatu te visaṃyātrā bhūyāt sarvatra maṃgalam|
yathā hi vāṃchitaṃ dravyaṃ gṛhītvāyāhyavighnataḥ||
iti pitrābhyanujñāte siṃhalaḥ saṃpramoditaḥ|
pitroḥ pādān praṇatvaiva sahasā gantumārabhet||
165
tadā mātā samāliṃgya siṃhalaṃ taṃ priyātmajam|
rudantyaśrubhirliptāsyā vilapantyaivamabravīt||
hā putra māṃ parityajya kathaṃ gantuṃ tvamicchasi|
nānyo me vidyate kaścideka eva tvamātmajaḥ||
hā jivananandano me'si vallabho hi na cāparaḥ|
hā prāṇa mātāri snehaḥ kathaṃ te vidyate na hi||
yadā garbhapraviṣṭo me tadārambha samādarāt|
mayā sadābhinandantyā saṃpālyase prayatnataḥ||
jāyamāno'pi saṃdṛṣṭvā mayā saṃpālito mudā|
bālye'pi ca sadālokya saṃpālya paripuṣyase||
kaumārye'pi samārādhya sahānandena varddhitaḥ|
mayā saṃpālitaḥ prauḍhabhūto'si navayauvanaḥ||
idānīṃ tvaṃ yuvā bhūtvā kathaṃ māṃ tyaktumicchasi|
putraḥ svāṃ mātaraṃ vṛddhāṃ rakṣadeva tyajenna tu||
idānīṃ kathamevaṃ tvaṃ niḥsnehaścarase mayi|
hā putra kathaṃ me ko māṃ jīrṇitāṃ tyaktumarhati||
yāvajjīvāmyahaṃ putra kutrāpi mā vrajo'nyataḥ|
yathākāmaṃ sukhaṃ bhuktvā saṃcarasva gṛhe raman||
mṛtāyāṃ mayi te putra yatrecchā vartate tadā|
tatra gatvā yathākāmaṃ kuru dharmārthasādhanam||
iti mātroditaṃ śrutvā siṃhalaḥ sa vinoditaḥ|
mātaraṃ tāṃ vilapantīṃ samāśvasyaivamabratīt||
mā rautsīḥ kiṃ viṣādaṃ te dhairyamālambya mā śucaḥ|
vidhinā prerito yatra tatrāvaśyaṃ gatirbhave||
yadabhāvi bhavettatra sarvatrāpi bhave sadā|
bhāvi cedṛgbhavedeva naivānyathā kvacid bhavet|
avaśyaṃbhāvino bhāvā bhavantyeva hi nānyathā|
sarveṣāmapi jantūnāṃ ṣaḍgatibhavacāriṇām||
166
sarveṣāṃścāpi jantūnāṃ sarvatra mṛtyuragrataḥ|
saṃpattiśca vipattiśca svasvadaivānuyogataḥ||
iti vijñāya kiṃ mātaviryogaduḥkhaśaṃkayā|
avaśyameva sarveṣāṃ viyogaṃ bhavacāriṇām||
iti me'tra mahatkārye kuladharmārthasādhane|
ruditvaivaṃ nivārantī vighnaṃ kartuṃ na cārhasi||
yadi te'sti mayi sneho paśyantī sudṛśaiva mām|
datvā bhadrāśiṣaṃ mahyamanujñāṃ dātumarhasi||
mamārthe devatāṃ smṛtvā prārthayantī sumaṃgalam|
pitrā saha sukhaṃ bhuktvā pālayantī gṛhe vasa||
acireṇāgamiṣyāmi tanme smṛtvāpi mā śucaḥ|
vimucaṃ mā viṣādaṃ ca prasīdāhaṃ vrajāni hi||
ityuktvā sa mahāsattvo mātaraṃ saṃvinodayan|
gāḍhābhiliṃganānmuktaḥ praṇatvaiva tato'carat||
tataḥ sa nagare tatra ghaṇṭāghoṣamacārayat|
siṃhalaḥ sārthavāho'bdhau ratnākare vrajediti||
tadghaṇṭāghoṣṇaṃ śrutvā paṃcavaṇikśtānyapi|
tathā ratnākare tena saha gantuṃ samīcchire||
tataste vaṇijassarve samīlya sahasā mudrā|
siṃhalasya puro gatvā prārthayannevamānatāḥ||
sārthavāha vayaṃ sarve sārthavāhātmajā api|
ratnākare tvayā sārdhaṃ gantumicchāmahe khalu||
yatsarvaṇijāṃ netā sārthavāhātmajā bhavān|
tannānugrahamādhāya samanvāhartumarhati||
iti taiḥ prārthite sarvaiḥ sa siṃhalo mahāmatiḥ|
sarvāṃstān samupāmantrya saṃpaśyannevamabravīt||
bho bhavantaḥ samicchanti yadyāgantuṃ mayā saha|
tatsarvaṃ paṇyamādāya samāyāntu vrajāmahe||
167
iti tenoditaṃ śrutvā sarve te saṃpraharṣitāḥ|
sahasā svasvagṛhaṃ gatvā jñātīn sarvān vinodayan||
labdhānujñāḥ piturmāturdhṛtvā svastyayanaṃ mudā|
sarve te paṇyamādāya saṃprasthitāḥ samācaran||
so'pi mahāasattvaḥ dhṛvā svastyayanaṃ mudā|
pitroḥ pādān praṇatvā ca paṇyamādāya prasthitaḥ||
tatra tān vaṇijaḥ sarvān dṛṣṭavā sa samupācaran|
saṃmīlya saṃmataṃ kṛtvā saṃprasthito mudācarat||
tatra so'nugatān sarvān bandhumitrasuhṛjjanān|
saṃbodhayan samālokya saṃnirvārya nyavartayat||
tataḥ saṃsaṃcaran paṃcavaṇikśataiḥ samanvitaḥ|
anekairgardabhairgobhiruṣṭraiśca bhāravāhakaiḥ||
sāmudrapaṇyabhārāttaiḥ śanaiḥ saṃprasthitaḥ kramāt|
grāmāraṇyavanodyānanigamapattanāni ca||
nagararājyasaurāṣṭrarājadhānīpyurādiṣu|
caṃcūryamāṇa ālokya samutsāhaiḥ samācarat||
tato deśāntare'raṇyakāntāraśailaparvatān|
śanaiścaran vilaṃghyāpi sudūravipine yayau||
tatra prāptā viṣaṇṇāste sarve trāsaviṣāditāḥ|
bhagnotsāhāḥ śanairgatvā dadṛśurdūrato'mbudhim||
dṛtvā sarve'pi te'mbodhiṃ durabhisaṃpraharṣitāḥ|
protsāhavīryasaṃkāntāstīraṃ prāpurmahodadheḥ||
tatra te samupāsṛtya sarve sahaṃrṣitāśayāḥ|
praṇatvā taṃ mahāmbodhiṃ paśyantaḥ samupāśrayan||
atha te vaṇijaḥ sarve samīkṣya taṃ mahāmbudhim|
prāṇasnehanirutsāhāstasthuḥ saṃtrasitāśyāḥ||
tadā sa siṃhalo dṛṣṭvā sarvāṃstāṃstrāsitāśayān|
karṇadhāraṃ samāmantrya pura evaṃ nyavedayat||
168
karṇadhāra mahābhāga yadvayamāgatā iha|
sarvasaṃpattimicchanto gantum ratnākare'mbudhau||
tadbhavānatra sanmitraṃ netāasmākaṃ hitārthadik|
samīkṣyānugrahaṃ kṛtvā saṃtārayitumarhati||
ityevaṃ prārthitaṃ sarvaiḥ karṇadhāro niśamya saḥ|
sarvāṃstān vaṇijaḥ paśyan samāmantryaivamabravīt||
bhavanto yadi vāṃchanti gantuṃ ratnāśayāmbudhau|
taddhairyadevatāṃ smṛtvā tiṣṭhantu nausamāśritāḥ||
iti tenoditaṃ śrutvā sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
natvā nāvaṃ samāruhya saṃtasthire samāhitāḥ||
tataḥ sa karṇadhāroro'pi saṃsmṛtvā kuladevatām|
sāṃjaliḥ praṇatiṃ kṛtvā prārthayadevamambudhim||
mahodadhe jagadbhartā bhavān ratnāmṛtākaraḥ|
tadime vaṇijaḥ sarve bhavaccharaṇa āśritāḥ||
tadbhavān kṛpayā dhṛtvā sarvānimān dhanārthinaḥ|
ratnākare subhadreṇa saṃprāpayitumarhasi||
iti saṃprārthya natvā tamambhodhiṃ taraṇiṃ ca tām|
nāvikaḥ sa samāruhya prācārayan śanaiḥ kramāt||
tataḥ saṃcāritā sā nau sadā gatisamīritā|
krameṇa saṃvahantyabdhermadhyadvīpamupāyayau||
tatra naukā bhramantyeva tasthai vātābhitāḍitā|
taddṛṣṭvā karṇadhārastaṃ siṃhalamevamabravīt||
sārthavāha vijānīyādbhavānatra mahadbhayam|
yadiyaṃ naurmahāvātairāhatā bhramate muhuḥ||
kutra gantuṃ samīhā vo vātā vānti mahājavāḥ|
svakuladevatāḥ smṛtvā saṃprārthya trāṇamambudhim||
dhairyamālambya sarvatra saṃtiṣṭhadhvaṃ samāhitāḥ||
iti tenoditaṃ śrutvā sarve te trasitāśayāḥ|
svasveṣṭadevatāḥ smṛtvā prārthayadevamambudhim||
169
mahodadhe jagadbhartarvayaṃ te śaraṇe sthitāḥ|
tadasmān kṛpayā dhṛtvā saṃtārayitumarhasi||
ityevaṃ prārthayantaste sarve smṛtvā svadevatām|
dhairyamālambya saṃtrastāstasthurjīvarāśitāḥ||
tataḥ sa karṇadhāro'pi saṃprārthya taṃ mahodadhim|
svakuladevatāṃ smṛtvā tasthau jīvanirāśitaḥ|
siṃhalaḥ sārthavāho'pi saṃprārthya trāṇamambudhim|
triratnasmaraṇaṃ kṛtvā tasthai dhairyasamāhitaḥ||
tataste vāyavaḥ śāntā naukā saṃcaritā kramāt|
taddṛṣṭvā vaṇizaḥ sarve tasthuḥ saṃharṣitāśayāḥ||
tatra tāṃ samupāyātāṃ nāvaṃ vaṇiksamāśritām|
tāmradvīpanivāsinyo rākṣasyoyo'drākṣurambudhau||
tatastābhiḥ sametyāśu rākṣasībhiḥ prabhaṃjanāḥ|
utsṛṣṭāḥ kālikā vātāstannaukābhimukhā vavuḥ||
tairāśu prahatā sā nau bhrāmyamānā pralolitā|
tīvrātivegakallolo'bhihatābhūdvibhinnitā|
tadā te vaṇijaḥ sarve saṃtrāsābhihatāśayāḥ|
hā daiveti vilapantastasthuḥ prāṇanirāśitāḥ||
tadā sa sihaṃlo dṛṣṭvā taraṇiṃ tāṃ vibhinnitām|
sarvāṃstān suhṛdo bhītān samālokyaivabravīt||
bhavantaḥ kiṃ viṣādena daiva eva gatirbhavet|
tattriratnasmṛtiṃ dhṛtvā dhairyamālambya tiṣṭhata||
yadi daivādvipattiḥ syādatra tīrthādhipe'mbudhau|
dravyaiḥ sārdhaṃ vayaṃ sarve patitā nidhanaṃ gatāḥ||
sarvapātakanirmuktāḥ pariśuddhatrimaṇḍalāḥ|
sadgatau sukule jātā bhavema śrīguṇāśrayāaḥ||
ityuktā tena te sarve tīrthikānāmupāsakāḥ|
triratnasmaraṇaṃ dhātuṃ śraddadhurna kathaṃcana||
170
sa eva siṃhalaḥ smṛtvā triratnaṃ śaraṇaṃ gatāḥ|
dhyātvā nāma samuccārya tasthai saṃbodhimānasaḥ||
tadāpi daivatasteṣāṃ kālikāvātaghātitā|
kallolabhramaṇākrāntā naukābhūcchatakhaṇḍitā||
sarve te vaṇijaścāpi vibhagnāśā vimohitāḥ|
patitāstatra mahāmbhodhau saha dravyairnimajjitāḥ||
tatra te vaṇijaḥ sarve nimagnānyapi daivataḥ|
svasvabāhubalenaiva samuterustaṭāntikam||
dṛṣṭvā tān vaṇijaḥ sarvāṃstīrāntikasamāgatān|
tāmradvīpanivāsinyo rākṣasyaḥ saṃpramoditāḥ||
divyakaumārikārupaṃ dhṛtvā sarvāḥ samāgatāḥ|
tīre sthitvā samuttārya sarvānstānevamabruvan||
mā bhaiṣṭa dhairyamālambya samāgamya taroradhaḥ|
chāyāmāśritya sarvatra viśrāntuṃ tiṣṭhata kṣaṇam||
ityevaṃ kathitaṃ tābhiḥ śrutvā te vaṇijastataḥ|
gatvā campakavṛkṣasya chāyāyāṃ samupāśrayan||
tatra viśramya te sarve saṃnirīkṣya parasparam|
jñātīn smṛtvānuśocanto niśvasyaivaṃ babhāṣire||
hā daiva kathamasmākaṃ vipattirbhavatīdṛśī|
ka iha sāmprataṃ trātā hitārthī sadgatirbhavet||
iti taiḥ kathitaṃ śrutvā sārthavāhaḥ sa siṃhalaḥ|
sarvānstān trāsabhinnātmān samāśvāsyaivamabravīt||
nāstyasmākamiha trātā ko hitārthī suhṛdgatiḥ|
dharma eva bhavet trātā sarvatrāpi suhṛdgatiḥ||
avaśyaṃbhāvino bhāvā bhavanti mahatāmapi|
sarveṣāmapi jantūnāṃ sarvatrāpi na cānyathā||
tadatra śraddhayā sarve triratnasya samāhitāḥ|
smṛtvā nāma samuccārya dhyātvāpi bhajatānatāḥ||
171
etadeva hi saṃsāre dharmamūlaṃ nigadyate|
dharma eva hi sarvatra trātā bhartā suhṛdgatiḥ||
evaṃ vijñāya sarve'pi triratnasya samāhitāḥ|
smṛtvā nāma samuccārya dhyātvāpi bhajatānatāḥ||
iti tenoditaṃ śrutvā sarve te paribodhitāḥ|
tīrthikā śrāvakā naiva triratnaṃ smartumīcchire||
sa eva siṃhalaḥ smṛtvā triratnasya samāhitaḥ|
dhyātvā nāma samuccārya tasthau saṃbodhimānasaḥ||
tatastāḥ pramadāḥ kāntāḥ kumārikā manoramāḥ|
sarvānstān vaṇijān dṛṣṭvā purasthā evamabruvan||
vaiṣādyaṃ vaḥ kimatrāpi naiva cintyo hi duḥkhatā|
yathepsitaṃ sukhaṃ bhuktvā saṃcaradhvaṃ yathecchayā||
asmākaṃ svāmino naiva gatirvāpi na kaścana|
parāyaṇo'pi naivāsti bhartāpi na suhṛtpriyaḥ||
tadyūyaṃ bhavatāsmākaṃ svāmino gatayo'pi ca|
parāyaṇāśca bhartāraḥ patayaḥ suhṛdaḥ priyāḥ||
vidyante'tra gṛhā ramyā bhogyāni vividhānyapi|
pānāni surasānyevaṃ vastrāṇi vividhāni ca||
sarvadravyāṇi ratnāni sarvāṇi bhūṣaṇānyapi|
sarvartufalapuṣpādiramyodyānavanānyapi||
puṣkariṇyo'pi santyatra divyagandhāmbupūritāḥ||
tadatra kiṃ viṣādaṃ vaḥ saṃramadhvaṃ yathecchayā|
yathākāmaṃ sukhaṃ bhuktvā saṃcaradhvaṃ pramoditāḥ||
ityevaṃ kathitaṃ tābhirniśamya te vaṇigjanāḥ|
sarve'pi tāḥ samālokya vismayaṃ samupāyayuḥ||
tatastāḥ pramadāḥ sarvān matvā tān kāmamohitān|
ekaikaṃ puruṣaṃ dhṛtvā svasvagehaṃ nyaveśayan||
tāsāṃ vṛddhāpi yā kāntā sā dṛṣṭvā samupāsṛtā|
siṃhalaṃ taṃ samādāya svālayaṃ saṃnyaveśayat|
172
atha tāḥ pramadāḥ sarvān svān svāṃstān svāmino mudā|
svasvālaye pratiṣṭhāpya divyabhogairatarpayan||
tatastān bhogasaṃtṛptān sarvānstāḥ pramadāśayāḥ|
rahikrīḍārasābhogaiḥ santarpayitumārabhan||
evaṃ te vaṇijaḥ sarve bhuktvā bhojyaṃ yathepsitam|
saṃkrīḍitvā yathākāmaṃ saṃcarite pramoditāḥ||
evaṃ bhuktvā yathākāmaṃ ramitvā te divāniśam|
mahānandasukhāsaktāḥ saptāhāni vyalaṃghayan||
athāpare kṣapāyāṃ sa siṃhalaḥ|
triratnasmṛtimādhāya tasthau dhyānasamāhitaḥ||
tadā tatrālaye dīpaḥ saṃpradīptamahojjvalaḥ|
rākṣasyāṃ nidritāyāṃ sa prāhasan saṃprabhāsayan||
taṃ pradīptaṃ hasantaṃ sa dṛṣṭvātivismitāśayaḥ|
suciraṃ saṃnirīkṣyaivaṃ dhyātvā caivaṃ vyacintayat||
aho citraṃ kimarthe'yaṃ pradīpo yatprahasyate|
evaṃ hi hasito dīpo dṛṣṭo naiva śruto'pi na||
iti dhyātvā ciraṃ paśyan siṃhalaḥ sa samutthitaḥ|
samupāśritya taṃ natvā papracchaivaṃ kṛtāṃjaliḥ||
kimarthaṃ hasase dīpa tadatra me samādiśa|
ko'tra dīpe praviṣṭo hi mayā na jñāyate bhavān||
iti tenābhiṃsaṃpṛṣṭe pradīpaḥ sa samujjvalan|
siṃhalaṃ taṃ samāmantrya prahasannevamabravīt||
siṃhala kiṃ na jānāsi rākṣasīyaṃ na mānuṣī|
ramitvāpi yathākāmaṃ bhakṣettvāṃ naiva saṃśayaḥ||
sarvāstāḥ pramadāḥ kāntā rākṣasyo naiva mānavāḥ|
sarvāṃstāṃstvatsahāyāṃśca bhakṣiṣyanti na saṃśayaḥ||
iti dīpasamākhyāutaṃ śrutvā bhītaḥ sa siṃhalaḥ|
kimidaṃ satyamevaṃ syāditi taṃ paryapṛcchata||
173
satyameva pradipeyaṃ rākṣasī yanna mānuṣī|
kathaṃ bhavān vijānāsi satyametat samādiśa||
iti saṃprārthite tena sa pradīpaḥ punarhasan|
siṃhalaṃ sārthavāhaṃ taṃ samāmantryaivamādiśat||
satyametanmayakhyātaṃ yadi na tvaṃ pratīcchasi|
dakṣiṇasyāṃ mahāraṇye gatvā paśya tvamātmanā||
tatrāraṇye mahaddurge āyasakoṭṭa uccake|
vaṇikśatasahastrāṇi prakṣipya sthāpitāni hi||
kecijjīvanti kecicca mṛtāḥ kecicca bhakṣitāḥ|
asthīni cāvakīrṇānnipratiṇi samantataḥ||
tatra gatvā samālokya sarvametanmayoditam|
satyaṃ vā yadi vā'satyaṃ śraddadhyā me vacastadā||
ityevaṃ tadupākhyātaṃ śrutvā sa paribodhitaḥ|
tatra gatvā tathā draṣṭuṃ sarvametastamutsukaḥ||
prasuptāṃ rākṣasīṃ mohajālanidrāvṛtendriyām|
kṛtvā candraprabhaṃ khaḍgaṃ dhṛtvā saṃprasthito drutam||
tato gacchan sa ekākī niśīye saṃvilokayan|
dakṣiṇasyāṃ mahāraṇye durgame samupācarat||
tatrātyucce mahakoṭṭamayaḥprākārasaṃvṛtam|
gavākṣadvāre niryūhavīhīnaṃ lokasaṃskṛtam||
taṃ dṛṣṭvā samupāsṛtya paribhramansamantataḥ|
lokaviṣādavailāpyaṃ śrutvā sa vismayākulaḥ||
tatra campakavṛkṣāgramārehya sa samāśritaḥ|
mahotkāśaravo naiva nājuhāva tadāśritān||
bhavantaḥ ke kiyanto'tra prakṣiptāḥ kena niśritāḥ|
kiṃ bhuktvā vasathātrāpi tatsarvaṃ vaktumarhatha||
iti taduktamākarṇya tatrasthāste vaṇigjanāḥ|
vṛkṣaśākhāgramāruḍhaṃ tamālokyaivamabruvan||
174
kastvaṃ bho kathamāyāsi kasmādihāgataḥ kutaḥ|
sarvametat pravṛttāntaṃ samupākhātumarhati||
iti taduktamākarṇya sāarthavāhaḥ sa siṃhalaḥ|
tatrasthāṃstān janān sarvān samāmantryaivamabravīt||
siṃhalaḥ sārthavāho'haṃ jambūdvīpādihāgataḥ|
gantuṃ ratnākare'mbhodhau vaṇikpaṃcaśataiḥ saha||
abdhimadhye mahāvātairhatā naukā vikhaṇḍitā|
udake patitāssarve vayumuttīrya bāhubhiḥ||
tīramāsādya vṛkṣasya chāyāyāṃ samupāśritāḥ|
svadeśamanuśocanto nyaṣīdāma viṣāditāḥ||
tatrātisundarīkāntāḥ kumārikā manoharāḥ|
tāḥ sarvāḥ purato'smākaṃ samāśrityaivamabruvan||
mā bhaiṣṭa kiṃ viṣādaṃ vā dhairyamālambya tiṣṭhata|
sarvāsāmapi hyasmākaṃ kaścit svāmī na vidyate||
tadyūyaṃ svāmino'smākaṃ bhūtvā bhuktvā yathepsitam|
yathākāmaṃ ramitveha saṃcaradhvaṃ sadā sukham||
ityasmānālokya sarvāstān sarvānasmān vimohitān|
ekaikaṃ svāminaṃ dhṛtvā svāsvālayaṃ nyaveśayan||
tatrāsmān yathākāmaṃ bhojayitvātyamodayan|
yathecchayā ramitvāpi cārayanti sadā sukham||
ityevaṃ mahadāścaryaṃ sukhaṃ bhuktvātivismitaḥ|
kimatra viṣaye vṛttamiti draṣṭumihāvraje||
iti tena samākhyātaṃ śrutvā te'pi vaṇigjanāḥ|
sarve svakaṃ pravṛttāntaṃ kathitvā taṃ vyanodayan||
yatkhalu sārthavāho'si jānīhi tābhi rākṣasīḥ|
tadatra ratisaṃraktā mā tiṣṭhāśu vraja svaṃ puram||
vayamapyevamambhodhau patitā vyasanitāstathā|
rākṣasībhiḥ samuttārtya svasvagṛhe niveśitāḥ||
175
bhojayitvā yathākāmaṃ ramitvāpi yathecchayā|
vinodya svavaśe sthāpya saṃcāritāḥ sukhe sadā||
yadā yūyamiha prāptāstada tābhirvayaṃ drutam|
koṭe'tra sarva ānīya prakṣiptā bandhanālaye||
gṛhītvāmībhirassmākaṃ rākṣasībhirdivāniśam|
khāditvā puruṣān nityaṃ saṃcaryante yathecchayā||
yūyamapi tathāmībhī rākṣasībhiryathecchayā|
gṛhītvātra pratikṣiptā bhakṣiṣyadhve na saṃśayaḥ||
ityavaśyaṃ bhavedevaṃ vijñāya sahasā bhavān|
sarvān sārthān samāhūya svadeśaṃ drutam||
yadītaḥ sahasā yūyaṃ sarve gacchata sāṃpratam|
kuśalaṃ vā bhavennaivaṃ yadi sarve vinakṣyatha||
iti taduktamākarṇya siṃhalaṃ sa prabodhitaḥ|
avatīrya drutaṃ vṛkṣāt sahasā svālayaṃ yayau||
tatra ratikaraṃ dīpamuddīptaṃ taṃ samīkṣya saḥ|
sāṃjaliḥ praṇatiṃ kṛtvā purataḥ samupāśrayat||
taṃ purasthaṃ samālokya pradīpaḥ sa samujjvalan|
sādho satyaṃ tvayā dṛṣṭamityevaṃ samapṛcchata||
iti dīpoditaṃ śrutvā punarāha sa vismitaḥ|
sarvaṃ satyaṃ mayā dṛṣṭamādiṣṭaṃ bhavatā yathā||
kimupāyamihāpyasti yenetaḥ sahasā punaḥ|
jambūdvīpaṃ gamiṣyāma tatsamādeṣṭumarhati||
iti saṃprārthite tena sa pradīpaḥ samujjvalan|
prahasaṃstaṃ samāśvasya punarevamupādiśat||
tadupāyamihāpyasti yenetaḥ sahasā vrajeḥ|
jambūdvīpaṃ punargantuṃ yadīcchasi śṛṇuṣva tat||
atra tīre mahāmbhodheḥ suvarṇabālukāsthale|
bālāho'śvo mahā..tro vidyate karuṇātmakaḥ||
176
sa śvetā auṣadhīrbhuktvā prāvartya parivartya ca|
samutthāya svamātmānaṃ pracchoḍitvaivamālapet||
ka ito'bdhiṃ samuttirya gantumicchanti ye punaḥ|
svadeśaṃ me samāruhya pṛṣṭhe tiṣṭhantu te dṛḍham||
yadi gantuṃ tavecchāsti jambūdvīpamitaḥ punaḥ|
tatra gatvāśvarājaṃ taṃ natvā saṃprārthayādarāt||
vayamicchāmahe gantuṃ jambūdvipamitaḥ punaḥ|
tadasmān kṛpayā sarvān saṃprāpayimarhati||
tataḥ so'śvo mahābhijñaḥ sarvān yuṣmānito drutam|
svapṛṣṭhena samāvāhya pāre'bdheḥ prāpayiṣyati||
ityevaṃ samupādiśya sa dīpo'ntarhito'bhavat|
so'pi śayanamāruhya rākṣasyā śayito'bhavat||
tadaṃgaśītatvaṃ spṛṣṭā vibuddhā sā niśācarī|
kathaṃ te śītalaṃ dehamityevaṃ paryapṛcchata||
tacchrutvā sārthavāho'sau siṃhalo bhītamānasaḥ|
tāṃ kāntāṃ pramadāmevaṃ prabodhayitumabravīt||
kānte'haṃ nirgato gehāmmulamūtraṃ visṛjya ca|
āgamya śayitastena śītalitā tanu mama||
iti tāṃ mithyayā kāntāṃ bodhiyitvāpi śaṃkitaḥ|
siṃhalaḥ sa viṣaṇṇātmā tasthau nidrāparāṅmukhaḥ||
tataḥ sa prātarutthāya sarvāṃstān vaṇijaḥ sattvān|
samāhūya bahirdeśe gatvā yānamupāśrayat|
tathā te vaṇijaścāpi sarve tatra samāśritāḥ|
parasparaṃ samābhāṣya saṃtasthire'bhinanditāḥ||
tatra tān vaṇijaḥ sarvān nirviśaṃkābhinanditān|
siṃhalaḥ sa samālokya samāmantryaivamabravīt||
bhavantaḥ praṣṭumicchāmi satyaṃ bhāṣantu nānyathā|
kidṛksnehopacārairvaḥ kāntāḥ saṃmānayanti hi||
177
iti taduktamākarṇya tatraoko'tipragalbhitaḥ|
siṃhalaṃ taṃ samālokya saharṣamevamabravīt||
dhanyo'smi sārthavāhātra bhāgyena preritaḥ khalu|
īdṛgbhogyamahatsaukhyaṃ manye svarge'pi durlabham||
yanme kāntā subhadrāṃgī susnehopacāriṇī|
yathecchā surasairbhogyairmānayanti divāniśam||
tathānyaḥ prāvadattatra maharsaukhyamihāptavān|
bhāgyena prerito'trāhamīdṛksaukhyaṃ kuhāpi na||
yanme kāntā varairbhogyaistoṣayitvā divāniśam|
ramayantī yathākāmaṃ mānayantī samādarāt||
tathāparo vaṇikprāha dhanyo'hamatībhāgyavān|
īdṛksampanmahatsaukhyaṃ lapsye kutra kathaṃ kadā|
īdṛk mahattaraṃ saukhyaṃ manye svarge'pi durlabham||
yanme snehavatī bhāryā divyavastrādibhūṣaṇaiḥ|
maṇḍayitvā yathākāmaṃ ramayitvā divāniśam||
yathābhilaṣitairbhogyaissantarpya pratipāti mām|
tathānyo'pi vaṇikprāha bhāgyenehāhamāptavān||
yadīdṛk mahadaiśvaryaṃ saṃpattirlapsyate kutaḥ||
svarge'pi durlabhaṃ manye kutrātra pṛthivītale|
yanme bhāryā manoramyā kāntā divyātisundarī||
vividhadinyasaurabhyagandhadravyairdivāśam|
anulipya yathākāmaṃ kriḍayati samādarāt||
bhojanairvividhāsvādaiḥ pānairdivyāmṛtāttamaiḥ|
vastraiśca vividhaiḥ kāmyairbhūṣaṇairvividhairapi||
maṇḍayitvā yathākāmaṃ bhojayitvā divāniśam|
yathābhilaṣitaiḥ saukhyaiḥ ramayantyabhipāti mām||
evaṃ te vaṇijyaḥ sarve svasvabhāryākṛtādaram|
snehopacārasatsaukhyaṃ nivedhaivaṃ babhāṣire||
178
aho bhāgyaṃ tadasmākaṃ yadiha preṣitā vayam|
īdṛksaṃpanmahatsaukhyaṃ svarge'pi durlabhaṃ khalu||
tadihaiva sadā bhuktvā yathākāmaṃ caremahi|
jambūdvīpe punargantuṃ notsahema kadācana||
kimīdṛksukhasaṃpattirhitvā yāsyāmahe vayam|
svadeśe'pi purnagatvā kiṃ kiṃ bhokṣyāmahe sukham||
kutredṛgguṇasaṃpannā divyakāntā manoramāḥ|
sarvavidyākalābhijñā labhyante durlabhā bhuvi||
etāḥ kāntāḥ subhadrāṃgāḥ svāmisneho'nucārikāḥ|
hitvā gatcā svadeśe'pi kiṃ sthitvā svajanaiḥ saha||
dhanyāste puruṣā martyāḥ kāntābhirye sadā ratāḥ|
yathākāmaṃ sukhaṃ bhuktvā saṃcarante yathecchayā||
evaṃ śrīguṇasaṃpannā divyakāntāsahāratāḥ|
yāvajjīvaṃ sukhaṃ bhuktvā saṃtiṣṭhemahi sarvadā||
jambūdvipe punargantuṃ nābhīcchāmaḥ kadāpi hi|
kiṃ lapsyāmaha etādṛk mahatsaukhyaṃ kadā katham||
ityevaṃ taiḥ samākhyātaṃ sarvairapi niśamya saḥ|
siṃhalastān samālokya niṣśvasannevamabravīt||
bhavantaḥ śrūyatāṃ vākyaṃ yanmayā satyamucyate|
yadi bhadre'sti vāṃchā vaḥ tatkurudhvaṃ yathoditam||
iti tenoditaṃ śrutvā sarve te vismatāśayāḥ|
siṃhalaṃ sārthavāhaṃ taṃ samālokyaivamabruvan||
kiṃ vākyaṃ samupākhyāhi yadi bhadre samīhasi|
bhavatā yatsamādiṣṭaṃ kariṣyāmastathā vayam||
iti taiḥ kathitaṃ sarvaiḥ śrutvā sa siṃhalaḥ sudhīḥ|
sarvāṃstān vaṇijaḥ sārthān saṃpaśyannevamabravīt||
sarvaiḥ satya samādhāya samayaṃ dhāsyate yadi|
tadāhamupadekṣyāmi satyametadyathāśrutam||
179
iti tenoditaṃ śrutvā sarve'pi te'tivismitāḥ|
kiṃ samayaṃ dhariṣyāmastadādiśeti cābruvan||
etattaiḥ kathite sarvaiḥ sārthavāhaḥ sa siṃhalaḥ|
sarvāṃstān vaṇijaḥ saṃghān samālokyaivamabravīt||
bhavantaḥ śrūyatāṃ sarvaiḥ samayamuditaṃ mayā|
naitatkenāpi vaktavyaṃ bhāryāyāḥ purato'pi vaḥ||
kaścidbhāṣeta bhāryāyāḥ purā yadi pramādataḥ|
tadā sarve vayaṃ hyatra vrajema nidhanaṃ khalu||
iti satyaṃ samādhāya samayaṃ dhātumarhatha|
yadi saṃdhāryate satyaṃ sarveṣāmapi bhadratā||
iti taduktamākarṇya sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
satyametaddhariṣyāmaḥ samādiśeti cābruvan||
iti sarvai samākhyātaṃ śrutvā sa siṃhalaḥ sudhīḥ|
sarvāṃstān vaṇijaḥ saṃghān saṃpaśyannevamabravīt||
śṛṇudhvaṃ dhairyamālambya tiṣṭhata mā viṣīdata|
imā hi pramadāḥ sarvā rākṣasyo naiva mānuṣāḥ||
iti satyaṃ mayākhyātaṃ śrutvā sarve'pi bodhitāḥ|
kaścidapi svabhāryāyāḥ purato vaktumarhati||
iti tena samākhyātaṃ śrutvā sarve vaṇigjanāḥ|
bhītisaṃtrasitātmānaḥ kṣaṇaṃ tasthurvimohitāḥ||
tataste vaṇījaḥ sarve saṃtrāsābhihatāśayāḥ|
siṃhalaṃ sārthavāhaṃ taṃ samālokyaivamabruvan||
sārthavāha kathaṃ jñātaṃ kutra dṛṣṭaṃ śrutaṃ tvayā|
etāḥ kāntā na mānuṣyo rākṣasya iti tadvada||
yadyetā naiva mānuṣyo rākṣasya eva tatkatham|
asmākaṃ ka iha trātā gatirvā syātparāyaṇaḥ||
yadyetatsatyameveha tiṣṭhemahi kathaṃ vayam|
palāyemahi kutretastadupāyamupādiśa||
180
iti taiḥ kathitaṃ śrutvā sārthavāhaḥ sa siṃhalaḥ|
sarvānstān vaṇijaḥ saṃghān samāśvāsyaivamabranīt||
satyameva mṛṣā naiva tathāpi mā viṣīdata|
upāyaṃ vidyate'trāpi tacchṛṇudhvaṃ mayoditam||
yo'śvājo'tra bālāho nāma tīre mahodadheḥ|
sthitaḥ sattvānukampārthaṃ sa naḥ trātā gatirbhavet||
sa tiṣṭhedudhestīre suvarṇabālukāsthale|
āvartya parivarttāpi bhuktvā śvetā mahoṣadhīḥ||
tatra gatvā vayaṃ sarva upasarema vanditum|
saṃpaśyetkaruṇātmā sa sarvānasmānupāsṛtān||
dṛṣṭvāsmān sa samutthāya pracchādayet svamāśrayam|
ko'tra pāramito gantuṃ icchantīti vadet tridhā||
tadā sarve vayaṃ natvā tamevaṃ prārthayemahi|
icchāmahe ito gantuṃ pāraṃ tatsahasā naya||
ityasmatprārthita śrutvā sarvānasmān svapṛṣṭhake|
āropya samasottīrya nayet pāraṃ mahodadheḥ||
sa evāsmākamiha trātā gatirnānyo hi vidyate|
tadvayamaśvarājaṃ taṃ natvaivaṃ prārthayemahi||
etadupāyamatrāpi vidyate'smatparāyaṇe|
kaścidetatsvabhāryāyā vaktuṃ naivārhati dhruvam||
pramodādyadi bhāryāyāḥ snehāt kaścidvadetpuraḥ|
rākṣasyo'smānstada sarvān bhakṣiṣyante na saṃśayaḥ||
iti sneho'sti jīve vo dhṛtvaitatsamayaṃ dṛḍham|
kasyāścitpurataḥ kiṃcidvaktavyaṃ naiva kenacit||
iti tenoditaṃ śrutvā sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
mṛtyutrāsāhatātmānaḥ siḥhalamevamabruvan||
sārthavāha bhavannāthastrātā mitraṃ suhṛdgatiḥ|
asmākaṃ nāparaḥ kaścittadanvāhartumarhati||
181
kasmindine gamiṣyāma itastīre mahodadheḥ|
yatra tiṣṭhedaśvarāja iti satyaṃ samādiśa||
ityuktaṃ tairniśamyāsau sārthavāho nirīkṣya tān|
ito'hina tṛtīye'vaśyaṃ gacchemahīti cābravīt||
na kasyāścitpuraḥ kaścatsatyametadvadenna hi|
gopanīyaṃ prayatnena tridheti so'bravīt punaḥ||
iti saṃmatamādhāya sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
tatpure punarāgatya svasvālayaṃ samāviśat||
tatra tāḥ pramadāḥ kāntā dṛṣṭvā tān svagṛhāgatān|
svaṃ svaṃ svāmitanamālokya papracchurevamādarāt||
kutra bhavān prayāto'tra samāyāto'si sāmpratam|
satyametat samākhyāhi yadi sneho'sti te mayi||
iti bhāryoditaṃ śrutvā sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
deśādbahirvayaṃ gatvāgatāḥ sma iti cābruvan||
etacchrutvā ca tāḥ kāntāḥ sarvāḥ svaṃ svaṃ priyaṃ mudā|
samīkṣya samupāsīnāḥ papracchurevamādarāt||
dṛṣṭaṃ kiṃ mahadudyānaṃ dṛṣṭaṃ vāpi sarovaram|
falapuṣpābhinamrāśca dṛṣṭāḥ kiṃ pādapā api||
iti bhāryoditaṃ śrutvā sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
kiṃcinna dṛśyate'smābhiriti pratyuttaraṃ daduḥ||
tacchrutvā pramadāḥ sarvāḥ samīkṣya tā svakaṃ priyam|
saṃprahāsaṃ kurvantyaḥ punarevaṃ babhāṣire||
kathaṃ na dṛśyate'trāsti mahodyānaṃ sarovaram|
vividhāstaravaḥ santi falapuṣpabharānatāḥ||
aho yūyaṃ gatāḥ kutra dṛśyante na kathaṃ khalu|
etatsatyaṃ samākhyāhi yadi priyāsmyahaṃ tava||
etacchrutvāpi te sarve vaṇijaḥ svasvapriyāṃ prati|
prahasan saṃnirīkṣyāpi punarevaṃ babhāṣire||
182
ito'hni tṛtīye'vaśyaṃ tadudyānaṃ sarovaram|
sarvānapi tarun drṣṭuṃ gamiṣyāmo vayaṃ priye||
tāni sarvāṇi saṃvīkṣya gṛhītvāpi falāni ca|
puṣpāṇyapi samāhṛtya samāyāsyāmahe drutam||
tacchrutvā tāstathetyuktvā sarvāḥ svaṃ svaṃ ptriyaṃ mudā|
yathābhilaṣitāirbhogyaiḥ sādaraṃ samatoṣayan||
bhuktvā te'pi yathākāmaṃ sarvaiḥ saṃtoṣitā apio|
dirghocchvāsaṃ samutsṛjya tasthuḥ kṣaṇaṃ viṣāditāḥ||
tadṛṣṭvā pramadāstāśca sarvāḥ svasvaprabhuṃ prati|
kimucchvāsaṃ samutsṛṣṭaṃ vadeti prāvadat punaḥ||
svadeśaviṣayaṃ smṛtvā samucchvāsaṃ samutthitam|
iti svasvapriyāste sarve'pi purato'vadan||
tacchrutvā pramadāstāśca sarvāḥ svasvapateḥ punaḥ|
upāsīnā vihasantyaḥ saṃnirīkṣyaivamabruvan||
kiṃ svadeśasmṛtiṃ kṛtvā sukhaṃ bhuktveha tiṣṭhata|
saṃramitvā yathākāmaṃ saṃcaradhvaṃ yathecchayā||
dravyāṇyapi ca sarvāṇi bhogyāni vividhāni ca|
sarvopakaraṇavastūni vastrāṇi bhūṣaṇānyapi||
udyānāni suramyāni puṣkariṇyo manoramāḥ|
falapuṣpābhinamrāśca pādapā vividhā api||
prāsādāśca manoramyā gṛhāścāṭṭābhiśobhitāḥ|
maṇḍapāśca maṭhāścāpi rathā aśvāśca hastinaḥ||
gāvaśca mahiṣāścāpi sarve'pi paśujātikāḥ|
vidyate sakalo'nyatra kiṃ nāstīha nirīkṣyatām||
tadetānyapi sarvāṇi tvadadhīnāni sarvadā|
yathecchayā samādāya bhuktvā ramansukhaṃ cara||
nātra kiṃcidviṣādatvaṃ bhayaṃ cāpi na kiṃcana||
yathākāmaṃ prabhuktvaiva rama caran sukhaṃ vasa||
183
iti tābhiḥ samākhyātaṃ sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
tatheti prabhāṣitvā tasthuḥ vinoditā iva||
tatastāḥ pramadāḥ sarvā rātro svasvapriyaiḥ saha|
yathākāmaṃ ramitvāpi suṣeyuḥ śayanāśritāḥ||
te'pyevaṃ vaṇijaḥ sarve ramitvā śayanāśritāḥ|
mṛtyuśaṃkāhatātmānastasthurnidrāparāṅmukhāḥ||
tataḥ prātaḥ samutthāya sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
svāṃ svāṃ bhāryāṃ samāmantrya samālokyaivamabruvan||
vayaṃ yāsyāmahe draṣṭuṃ taḍāgodyānapādapān|
sajjīkṛtya tadāhāraṃ saṃsthāpayata saṃvaram|
tacchrutvā pramadāḥ sarvāstāstatheti prabodhitāḥ|
sajjīkṛtyopasaṃsthāpya svasvapriyaṃ vyanodayan||
tasmiṃśca divase'pyevaṃ sarve'pi te vaṇigjanāḥ|
bhuktvā bhogyaṃ ramitvāpi tasthurjāgartikā niśi||
tataḥ prātaḥ samutthāya sarve te siṃhalādayaḥ|
svāṃ svāṃ bhāryāṃ samāmantrya gṛhītvā svasvasaṃvaram||
saṃmīlya sahasā sarve deśādbahirvinirgatāḥ|
gatvā dūramanodyanasamīpaṃ samupāśrayan||
tatra sa siṃhalaḥ sarvān vaṇījastān vilokayan|
samāmantrya kriyākāaraṃ kartumevamabhāṣata||
bhavantaḥ śrūyatāṃ vākyaṃ yantrayātra nigadyate|
tatsarve satyamādhāya kartumarhanti nānyathā||
yadi snehaḥ svajivo'sti jñātibandhusuhṛtsvapi|
yuṣmābhirmadvacaḥ śrutvā satyaṃ dhartavyamatra hi||
śṛṇudhvaṃ tatkriyābandhaṃ kriyate yanmayā hite|
triratnaśaraṇaṃ dhṛtvā caritavyaṃ samāhitaiḥ||
kenāpi smaraṇīyā na bharyā kāntā priyā api|
paścānnaivābhilokyaṃ ca yāvatpāraṃ na gamyate||
183
iti kṛtvā kriyābandhaṃ sarve te siṃhalādayaḥ|
tataḥ saṃprasthitāḥ śīghraṃ tīraṃ prāpto mahodadheḥ||
tatra tamaśvamadrākṣuḥ savarṇavālukāsthale|
āvartyaparivartitvā bhuktvauṣadhīḥ samāśritam||
tatra tān samupayātān dṛṣṭvā so'śvaḥ samutthitaḥ|
pracchāḍitvā tridhā ko'taḥ pāragāmīti prāvadat||
tadā te vaṇijyaḥ sarve sāṃjalayastamādarāt|
tridhā pradakṣiṇīkṛtya praṇatvaivaṃ babhāṣire||
deva sarve vayaṃ pāraṃ gantumicchāmahe khalu|
tadbhavānno drutaṃ pāraṃ saṃprāpayitumarhati||
iti taiḥ prārthitaṃ śrutvā so'śvarājo dayānidhiḥ|
sarvāṃstān vaṇijaḥ paśyan punarevamabhāṣata||
yadi pāramito gantuṃ yūyaṃ sarve samicchatha|
matpṛṣṭhaṃ dṛḍhamāruhya saṃtiṣṭhadhvaṃ samāśritāḥ||
yāvatra choditaṃ kāyaṃ mayā tāvatra kenacit|
kartavyo dṛṣṭivikṣepo yadi jīvitamicchatha||
iti tena samādiṣṭaṃ śrutvā sa siṃhalāgrataḥ|
natvā tatpṛṣṭamāruhya saṃśritaḥ samatiṣṭhata||
tataste vaṇijyaḥ sarve natvā taṃ sahasā kramāt|
ruhyate pṛṣṭhamāśritya saṃśleṣitā niṣedire||
tataḥ so'śvo mahāvegī saṃvahanstān vaṇigjanān|
saṃkraman sahasāmbhodhermadhye dvīpamupāyayau||
tadāśvenāhūtān sarvān rākṣasyastān vaṇigjanān|
dṛṣṭavā tāḥ sakalāstatra sahasā khādupācaran||
hā kāntā priyabhartāsi māṃ vihāyādhunā katham|
niḥsneho mayi kutraika eva gantuṃ tvamicchasi||
ahamapi tvayā sārdhaṃ gantumihāvrajāmi hi|
tanmāṃ paśyanbhavākānta samatvahartumarhati||
185
hā kānta kathamekānte tyaktvā māṃ bhakticāriṇīim|
niḥsneho ratisaṃbhogo kva prayātuṃ tvamicchasi||
kathaṃ matsnehasaṃbhogaratisaukhyamahotsavam|
vismṛtaṃ bhavatā kānta tatsmṛtvā paśyemāṃ priyām||
hā prāṇasamakānto'si naivāsti me suhatpriyaḥ|
tavāpyasmi priyā bhāryā tatkathaṃ nau viyogatā||
suduṣyakomalaivastraiḥ prāvṛto'si mayepsitaiḥ|
tatsnehatimutsṛjya kutra gantuṃ tvamicchasi||
yathābhilaṣitairbhogyaiḥ pānaiśca paritoṣitaḥ|
vismṛtya kathamekānte māṃ tyaktvā gantumicchasi||
vividhasurabhidravyaistvaṃ liptvā modito mayā|
saugandhidravyamujjhitvā kutra gantuṃ tvamicchasi||
muktāhārādyalaṃkārairbhūṣito'si yathepsitaiḥ|
tatte sarvamalaṃkāraṃ tyaktvā gantuṃ kuhecchasi||
bhuktvā bhogyaṃ yathākāmaṃ ramitvāpi divāniśam|
tadbhogyaratisatsaukhyaṃ hitvā gantuṃ kuhecchasi||
hā kānta mama nātho'si kṛtvanāthāmimāṃ satīm|
nirdayo māṃ parityajya kathaṃ gantuṃ kuhecchasi||
hā kānta pasya māṃ bhāryāṃ bhavaddharmānucāriṇīm|
dehi me darśanaṃ svāmi mā tyajemāṃ priyaṃvadām||
yadi me darśanaṃ kānta na dadāsīha kiṃcana|
bhavannāma samuccārya mariṣye śvo nirāśitā||
tadā bhavānapi māṃ smṛtvā bhogyakrīḍāsukhānyapi|
kiyatkālaṃ dharet prāṇaṃ yāsyasi maraṇaṃ dhruvam||
iti sneho'sti te bhartaḥ svajive mayi vā yadi|
ekadhāpīha māṃ smṛtvā bhavān saṃdraṣṭumarhati||
ityevaṃ vilapantyastā rākṣasyaḥ sakalā api|
svasvabhartāramālokya rudantyo'nuyayurdrutam||
186
tatkāruṇyavilāpaṃ te śrutvā sarve vaṇigjanāḥ||
sneharatisukhotsāhaṃ smṛtvā tā draṣṭumicchire||
tatra ye ye'tistenehārdrāṣu kāruṇyādhairyamohitāḥ|
tān draṣṭuṃ pṛṣṭamadrākṣuste te'śvānnyapatan jale||
ye ye'śvānnipatatanto'bdhau tānstānālokya tā drutam|
rākṣasyaḥ sahasoddhṛtya prādanatsvasvapatiṃ mudā||
evaṃ te vaṇijaḥ sarve nipatanto mahāmbudhau|
sahasoddhṛtya sarvābhī rākṣasībhiḥ prabhakṣitāḥ||
siṃhala eka evāśvapṛṣṭhe saṃśliṣya saṃśritaḥ|
triratnasmaraṇaṃ dhṛtvā saṃtasthau niścalendriyaḥ||
tamevaikaṃ mahāsattvamuhitvā so'śvarāṭlaghuḥ|
sahasā saṃkramatpāramabdherastīraṃ samāyayau||
tatra sa tīramāsādya pracchoḍitvā svamāśrayam|
avatārya svapṛṣṭhāttaṃ siṃhalamevamabravīt||
sādho vraja samādhāya saṃpaśyan pathi sarvataḥ|
sarvatra te śubhaṃ bhūyādramasva bandhubhiḥ sukham||
iti tena samādiṣṭaṃ śrutvā sa siṃhalaḥ kṛtī|
tamaśvaṃ sāṃjalirnatvā saṃpaśyannemavamabravīt||
dhanyo'si tvaṃ mahāsatva yanmāṃ mṛtyumukhagatam|
ādāya sahasottārya rakṣasi svayamāgataḥ||
tanme nātho'si śāstā piṇḍānutrātā suhṛdgatiḥ|
yāvajjīvaṃ bhavatpādaṃ smṛtvā bhajeya sarvadā||
manye bhavantamīśāṃśanirmitaṃ trijagatprabhum|
bodhisattvaṃ mahāsatvaṃ sarvasattvānupālakam||
itthaṃ māṃ sarvadālokya bhavān sarvatra saṃkaṭe|
bodhayityā prayatnena kṛpayā trātumarhati||
iti saṃprārthya taṃ nāthamaśvarājaṃ sa siṃhalaḥ|
tridhā pradakṣiṇīikṛtya nanāma tatpadān punaḥ||
187
tataḥ so'śvastamālokya kiṃciddūre caran svayam|
antarhito jvaladvahnirivākāśe yayau drutam||
tamevaṃ khe gataṃ dṛṣṭvā siṃhalaḥ so'tivismitaḥ|
yāvaddṛṣṭipathaṃ paśyaṃstasthau natvā kṛtāṃjaliḥ||
tataḥ sa siṃhalo dhīraḥ paśyan nmārge sahāhitaḥ|
ekākī saṃkraman jambūdvīpāraṇyamupāyayau||
tadā yā rākṣasī bhāryā siṃhalasya vaṇikpateḥ|
rākṣasyaḥ sakalāstāstāṃ parivṛtyaivamabruvan||
asmābhirbhakṣitāḥ sarvasvāmino'pi svakasvakāḥ|
bhakṣito na tvayaivaikaḥ svāmī nirvāhitaḥ katham||
yadi tāvattamānīya bhakṣase na tvamātmanā|
tvāṃ vihatya vayaṃ sarvā bhakṣiṣyāma iti dhruvam||
ityevaṃ kathitaṃ tābhiḥ sarvābhistanniśamya sā|
saṃtrastā puratastāsāṃ viṣaṇṇāsyaivabravīt||
bhaginyo yadi yuṣmākaṃ nirbandha eṣa niścayaḥ|
sarvathāhaṃ tamānīya bhakṣeyamiti niścitam||
iti tayoktamākarṇya rākṣasyaḥ sakalā api|
evaṃ cette bhavedbhadraṃ nocenneti hi cābruvan||
tataḥ sā rākṣasī dhṛtvā paramabhīṣaṇākṛtim|
ākāśāt sahasā gatvā siṃhalasya puro'sarat||
dṛṣṭvā tāṃ rākṣasīṃ bhīmāṃ purataḥ samupāsṛtām|
siṃhalo'siṃ samutthāpya saṃtrāsayitumudyayau||
siṃhalaṃ tamasiṃ dhṛtvā nihantuṃ saṃmukhāgatam|
dṛṣṭvā sā rākṣasī trastā pradudrāva vanāntare||
tadā tatra vaṇiksārtho madhyadeśāt samāyayau|
taṃ dṛṣṭvā sā sundarīrupaṃ dhṛtvā pura upāsarat||
tāṃ kāntāṃ sundarīṃ ramyāṃ purataḥ samupāsṛtām|
sārthavāhaḥ samālokya papracchaivaṃ samādarāt||
188
bhagini ko bhavantīha kāntāre tu mitāśrayā|
ekākī kuta āyāsi tatsatyaṃ vaktumarhasi||
iti sārthabhṛtā pṛṣṭe rudantī sā kṛtāṃjaliḥ|
tasya sārthapateḥ pādau praṇatvaivaṃ nyavedayat ||
ahaṃ sārthapate rājñastāmradvipapateḥ sutā |
siṃhalasyāsya bhāryārthaṃ datta tena mahībhujā||
anena sārthavāhena parinīyāhamātmanā|
datvā viśrambhamānītā svadeśagamanaṃ prati||
abdhitīrosaṃprāptā naukāyādau vibhagnitā|
amaṃgaleti kṛtvāhaṃ choritānena jaṃgale||
tadbhavān bodhayitvainaṃ sārthavāhaṃ mama priyam|
mayi snehabhisambandhe saṃyojayitumarhati||
tayeti prārthitaṃ śrutvā sārthavāhastatheti saḥ|
pratiśruya tasya sārthavāhasya samupāsarat||
taṃ dṛṣṭvā samupāyātaṃ siṃhalaḥ sa prasāditaḥ|
āsane saṃpratiṣṭhāpya samālokyaivamabravīt||
vayasya kauśalaṃ kaściddehe sarvatra cāpi te|
ityevaṃ saṃkathālāpaṃ kṛtvā tasthau vinodayan||
tathā sa sārthavāhastaṃ siṃhalaṃ kauśalaṃ mudā|
pṛṣṭvā saṃmodayan vīkṣya punarevamabhāṣata||
vayasyāsau rājaputrī pariṇītā tvayā svayam|
asthāne mā parityājyā kṣamasvāsyā virodhatām||
iti tenoditaṃ śrutvā siṃhalaḥ sa mahāmatiḥ|
sārthavāhaṃ tamālokya punarevaṃ nyavedayat||
sukhena rājaputrīyaṃ pariṇītāpi nā mayā|
rākṣasīyamihāyātā tāmradvīpanivāsinī||
iti tenoditaṃ śrutvā sārthavāhaḥ sa vismitaḥ|
siṃhalaṃ suhṛdaṃ taṃ ca samālokyaivamabravīt||
189
vayasya rākṣasīyaṃ ki kathamevamihāgatā|
jñātāpi ca tvayā kena tatsatyaṃ vaktumarhasi||
iti tenodite sarvavṛttāntaṃ vistareṇa saḥ|
siṃhalasya mitrasya purataḥ saṃnyavedayat||
taduktaṃ sarvṛttāntaṃ śrutvā sa sārthabhṛt sudhīḥ|
satyamiti parijñāya babhuva trasitāśayaḥ||
tataḥ sa siṃhalastasmāt saṃprasthitaḥ samāhitaḥ|
saṃpaśyan pathi sartatra saṃcaran svapuraṃ yayau||
tatra sa svagṛhe gatvā mātāpitroḥ puro gataḥ|
tatpādān sahasā natvā kauśalyaṃ samapṛcchata||
tvanmukhadarśanādeva kauśalyaṃ nau sadā bhavet|
tavāpi kauśalaṃ kacciditi tau paryapṛcchatām||
tacchrutvā siṃhalaścāsau svapravṛttimanusmaran|
galadaśruviliptāsyo pitrorevaṃ nyavedayat||
kiṃ tātāviha vakṣāmi daivena prerito'smi hi|
eka evāhamāyātaḥ sarve naṣṭāḥ sahāyakāḥ||
kathamiti punaḥ pṛṣṭaḥ pitṛbhyāṃ siṃhalaḥ sutaḥ|
sarvametat sa vṛttāntaṃ vistareṇa nyavedayat||
taduktaṃ sarvamākarṇya pitarau prahatāśayau|
ciraṃ niḥśvasya taṃ putraṃ paśyan tāvevamūcatuḥ|
hā putra bhāgyato nau tvaṃ jīvanniha samāgataḥ|
mā śucastaddhanaṃ naṣṭaṃ dhairyaṃ dhṛtvā sukhaṃ cara||
kimeva bahubhirdravyairvinā putreṇa nau gṛhe|
putra eva mahāratnaṃ dharmārthavaṃśasādhanam||
bahuratnāni naḥ santi yadi tvamiha nāgataḥ|
etānyapi hi sarvāṇi vyarthaṃ kṣiṇuyurāvayoḥ||
dravye naṣṭe punardravyaṃ sādhayayaṃ prayatnataḥ|
tvayi putre vinaṣṭe'haṃ sādhayeyaṃ kathaṃ param||
190
kiṃ kariṣyanti ratnāni vinā putreṇa sādhunā|
nirdhano'pi varaṃ sādhuḥ putro dharmārthasādhanaḥ||
mṛte ratnāni kiṃ kuryurvinā putreṇa sādhunā|
satputraḥ piṇḍadānādīn kṛtvā svarge'pi prersyet||
satputra evaṃ sadratnamiha dharmārthasadguṇān|
sādhayedyatparatrāpi saṃskṛtya prerayoddivi||
tattvamevāvayo ratnamiha dharmārthasaukhyadam|
saṃskārapiṇḍadānaiśca paratra prerayeddivi||
ityāvayorhi saṃsāre tvanmukhāmbhojadarśanāt|
janmajīvitasampattisādhanaṃ safalaṃ bhavet||
iti vijñāya satputra tvamāvābhyāṃ sahānvitaḥ|
saddharmasādhanaṃ kṛtvā bhuktvā kāmaṃ samācara||
dhṛtvā svakulasaṃvṛttiṃ triratnaśaraṇaṃ gataḥ|
datvārthibhyo yathākāmaṃ saṃramasva gṛhāśritaḥ||
tasminnavasare tatra rākṣasī sātisundarī|
bhūtvā siṃhalasaṃkāśaṃ putraṃ dhṛtvā samāyayau||
tatra taṃ bālakaṃ putramaṃka āropya sarvataḥ|
pṛcchanti siṃhalagehaṃ babhrāma sā pragalbhikā||
tatra sā preritā lokaiḥ siṃhalasya gṛhāntike|
gatvā samīkṣyamānā taddvāramūlamupāśrayat||
tatra lokāḥ samālokya bālakaṃ taṃ manoharam|
siṃhalasadṛśākāraṃ paśyanta evamabruvan|
bhavanto jñāyatāmeṣa bālakaḥ siṃhalātmajaḥ|
yadasya siṃhalasyeva nirviśeṣaṃ mukhendriyam|
ityuktaṃ janakāyena niśamya sā kṣapācarā|
bhavadvirjñāte'syāyaṃ putra ityevamabravīt||
bhagini tvaṃ sutā kasya kutaḥ kathamihāgatā|
iti taiśca janaiḥ pṛṣṭā sā punarevamabravīt||
191
bhavanto'haṃ sutā rājñastāmradvīpādhipasya hi|
pitrāsya sārthavāhasya dattā bhāryārthamātmanā||
anena sārthavāhena pariṇītā sahāgatā|
abdhitīropaprāptā naurbhagnā yādo'nilāhatā||
amaṃgaleti kṛtvāhaṃ choritānena jaṃgale|
kṣudraṃ putramimaṃ dhṛtvā kaṣṭenehāhamāgatā||
asyātmajo hyayaṃ bālo bhāryāhaṃ dharmacāriṇī|
ityenaṃ svāminaṃ sarvaṃ saṃbodhayitumarhatha||
tayeti prārthitaṃ śrutvā sarve lokāstatheti te|
pratijñāya drutaṃ tasya siṃhalasya puro gatāḥ||
sarvametat pravṛttāntaṃ yathoditaṃ tathā tathā|
vistareṇa samākhyāya siṃhalamevamavruvan||
sārthavāha tvayā bhāryā kṣudraputrā tapasvinī|
bālakaśca sutaste'sau tyaktāvenāvubhau katham|
tadasmākaṃ vacaḥ śrutvā bhāryāṃ tāṃ svātmajaṃ ca tam|
saṃpaśyan kṛpayā sādho samanvāhartumarhasi||
iti taiḥ prārthyamāno'sau siṃhalastān suhṛjjanān|
sarvānapi samālokya pura evamabhāṣata||
bhavanto na sutā rājño bhāryāpīyaṃ na me khalu|
rākṣasī hi narāhārā tāmradvīpanivāsinī||
bālo'pyayaṃ na me putro nirmito māyayānayā|
iti satyaṃ mayā jñātvā kathyate na mṛṣā khalu||
tacchrutvā te janāḥ sarve tasya pitroḥ puro gatāḥ|
sarvametat pravṛttāntaṃ vistareṇa nyavedayan||
tanniveditamākarṇya pitarau tau prabodhitau|
svātmajaṃ taṃ samāmantrya pura evamabhāṣatām||
kṣamasva svātmajasnehādduhiturnṛpatestava|
bhāryāyāḥ pariṇīyāta aparādhaṃ sahasraśaḥ||
192
iti taduktamākarṇya siṃhalaḥ so'bhiroṣitaḥ|
pitroretat pravṛttāntaṃ nivedya caivamabravīt||
tāta neyaṃ sutā rājñaḥ bhāryāpi ca na me khalu|
dārako'yaṃ na me putro nirmito māyayānayā||
rākṣasīyaṃ narāhārā tāmradvīpanivāsinī|
asmānapi samāhartuṃ tāmradvīpādihāgatā||
iti putroditaṃ śrutvā tau mātāpitarāvapi|
tamātmajaṃ samālokya punarevamabhāṣatām||
sarvā api striyaḥ putra rākṣasya eva māyikāḥ|
tenāsyā aparādhatvaṃ kṣantumarhasi sarvathā||
ityetatkathitaṃ tābhyāṃ śrutvā sa siṃhalaḥ sutaḥ|
tau mātāpitarau paśyan punerevamabhāṣata||
yadyeṣā tāta yuṣmākamabhipretā manoramā|
dhārayata gṛhe hyetāṃ yāsyāmyanyatra sāmpratam||
iti putroditaṃ śrutvā tau mātāpitarau punaḥ|
ātmajaṃ taṃ samālokya snehādevamabhāṣatām||
dhāsyāmaḥ suta tāmenāṃ tavaivārthe gṛhe sadā|
yadi te rucitā neyaṃ kimasmākamanayātmaja||
iti tābhyāṃ kathitvāsau niṣkāsitā balāttataḥ|
siṃhakeśalino rājñaḥ sakāśaṃ sahasā yayau||
tatra sā sundarī kāntā saputrā dvāre sannidhau|
samupāsṛtya paśyantī mohayantī samāśrayat||
tāṃ dṛṣṭvā mantriṇo'mātyāḥ sarve kautūhalānvitāḥ
nṛpateḥ purato gatvā samīkṣyaivaṃ nyavedayan||
devātisundarī kāntā sakāntabālakātmajā|
rājadvāramupāśritya saṃpiṣṭhate pragalbhikā||
iti tairniveditaṃ śrutvā rājā sa siṃhakeśalī|
praveśayātra paśyeyamiti tān mantriṇo'bravīt||
193
mantriṇastathetyuktvā gacchantaḥ sahasā tataḥ|
vanitāṃ tāṃ samāhūya prāveśayannṛpālayam||
dṛṣṭvā tāṃ sundarī kāntāṃ rājāsau rāgamohitaḥ|
suciraṃ tāṃ samālokya tasthau niścaritendriyaḥ||
tataḥ sa nṛpatiḥ paśyan pṛṣṭvā tāṃ kauśalaṃ mudā|
kutastvamāgatā kasya putrīti paryapṛcchata||
tacchrutvā pramadā sā taṃ paśyantī nṛpatiṃ cirāt|
galadaśruviliptāsyā praṇatvaivamabhāṣata||
deva jānīhi māṃ putrīṃ tāmradvīpamahīpateḥ|
sārthavāhasya bhāryārthaṃ dadau sa nṛpatiḥ svayam||
tenāpi sārthavāhena pariṇītāsamādarāt|
tataḥ saṃprasthitānena sahehāgantumutsukā||
abdhitīre prāptā naurbhagnā yādo'nilāhatā|
kṛcchrāttataḥ samuttīrya tīramāsadya prācaran||
amaṃgaleti kṛtvāhaṃ choritānena jaṃgale|
tadātmajamimaṃ dhṛtvā śanairiha samāgatā||
pṛṣṭvāhaṃ sārthavāhasya gṛhaṃ gatvā samāśritā|
pitṛbhyāmapi saṃtyaktā nirvāhitā gṛhād balāt||
tadbhavaccharaṇe rājan kṣudraputrāhamāgatā|
tadbhavānsiṃhalaṃ pauraiṃ kṣamāpayitumarhati||
iti tayoktamākarṇya nṛpatiḥ sa samīkṣya tām|
samāśvāsya samāhūya mantriṇa evamabravīt||
mantriṇaḥ sārthavāhaṃ taṃ siṃhalaṃ siṃhanandanam|
gatvāhaṃ sahasāhūya samānayata sāmpratam||
iti rājñā samādiṣṭaṃ śrutvā te mantriṇo drutam|
siṃhalaṃ taṃ samāhūya nṛpasya samupānayat||
dṛṣṭvā taṃ samupāyātaṃ siṃhalaṃ sa narādhipaḥ|
sādaraṃ samupāmanyiṃ samīkṣyaivaṃ samādiśat||
194
siṃhalaṃ kena bhāryeṣā tvayā tyaktā nṛpātmajā|
kṣamasvaināṃ gṛhe nītvā sātmajāmabhipālaya||
ityādiṣṭaṃ narendreṇa śrutvā sa siṃhalo vaṇik|
sāṃjalistaṃ nṛpaṃ natvā samālokyaivamabravīt||
deva naiṣā sutā rājño bhāryāpi me suto'pyayam|
rākṣasīyaṃ narāhārā tāmradvīpādihāgatā||
tenaitatkathitaṃ śrutvā sa rājā rāgamohitaḥ|
siṃhalaṃ tāṃ ca samīkṣya punarevaṃ samādiśat||
sarvāḥ striyo'pi rākṣasya eva tatkṣantumarhati|
yedyeṣā nābhipretā te tyaktvā me dīyatāṃ tvayā||
etadrājoditaṃ śrutvā siṃhalaḥ sa vaṇiksudhīḥ|
nṛpatiṃ taṃ samālokya punarevaṃ nyavedayat||
rākṣasīyaṃ mahārāja na dadyām nāpi vāraye|
bhavān samyagvicāryaiva karotu te hitaṃ yathā||
iti taduktamākarṇya rājā sa rāgamohitaḥ|
ityuktvā siṃhato dhīraḥ tataḥ saṃpresthito gṛhe||
triratnasmṛtimādhāya tasthau dhairyasamāhitaḥ|
tāṃ kāntāṃ sasutāṃ svāntaḥpure prāveśayanmudā||
tataḥ sā ramaṇī kāntā rājānaṃ taṃ pramohitam|
ramayantī yathākāmaiḥ sukhairhṛtvā vaśe'nayat||
tayaiva saha saṃrakto rājā sa kāmananditaḥ|
yathākāmaṃ sukhaṃ bhuktvā cacāra svecchayā raman||
evaṃ sā rākṣasī nityaṃ ramayitvā yathecchayā|
nṛpatiṃ taṃ vaśīkṛtya svacchandaṃ samacārayat||
tataḥ sā rākṣasī rātro rājakulāśritān janān|
nṛpatipramukhān sarvān saṃprāsvapitān vyadhāt||
kṛtvā sarvān prasuptāṃstān prāsvāpanābhimohitān|
tataḥ sā sahasākāśāttāmradvīpaṃ mudācarat||
195
tatra sā sahasopeya tāḥ sarvā api rākṣasī|
purataḥ samupāhūya samālokyaivamabravīt||
bhaginyastena yuṣmākamekena siṃhalena kim|
siṃhakeśariṇo rājñaḥ siṃhakalpābhidhe pure||
nṛpatipramukhāḥ sarve janā antaḥpurāśritāḥ|
mayā kṛtāḥ prasuptāste prāsvāpanābhimohitāḥ||
āgacchata mayā sārdhaṃ sahasā tatra caremahi|
nṛpatipramukhān sarvān bhakṣiṣyāmo'dhunā vayam||
iti tayoktamākarṇya rākṣasyaḥ sakalā api|
ākāśāt sahasā gatvā siṃhakalpaṃ mudācaran||
tatra tāḥ sahasopetya sarvā rājakule sthitān|
nṛpatipramukhān sarvāṃllokān mudā ca khādire||
sarve'pi bhakṣitāstābhī rākṣasībhirnṛpādayaḥ|
janā rājakuladvāraṃ nodghāṭitamuṣasyapi||
rājakulopari prātaḥ pakṣiṇaḥ kuṇapāśinaḥ|
gṛdhrādayo virāvantaḥ prabhramantaḥ precirire||
tatra prātaḥ samāyātā amātyā mantriṇo janāḥ|
pakṣiṇo bhramato dṛṣṭvā tasthuḥ sarve'pi vismitāḥ||
kathaṃ rājakulaṃ dvāraṃ nodghāṭitaṃ ca sāmpratam|
bhramantaḥ pakṣiṇo'neke ityuktvā tasthurunmukhāḥ||
tatpravṛttāntamākarṇya siṃhalaḥ sahasotthitaḥ|
niśitaṃ khaḍgamādāya prācarattatra satvaraḥ||
tatra tāṃ janatāṃ paśyansiṃhalaḥ sa upāśritaḥ|
galadaśruviliptāsyaḥ purata evamabravīt||
bhavantaḥ kuṇapāhārā bhramantyatra khagā yataḥ|
tadrājāpi janāḥ sarve rākṣasyā bhakṣitā khalu||
taduktamiti tacchrutvā sarve'pi mantriṇo janāḥ|
kathamevaṃ tvayā jñātamityaprākṣustamādarāt||
196
tacchrutvā siṃhalaścāsau sarvānstān mantriṇo janān|
samīkṣya tatpuraḥ sthitvā sahasauvamabhāṣata||
bhavanto dīrghaniḥśreṇiḥ sahasānīyatāmiha|
āruhyopari gatvāhaṃ paśyāmyatra samantataḥ||
taduktaṃ mantriṇaḥ śrutvā niḥśreṇiṃ sahasā janaiḥ|
ānayitvāśu prāsāde prānte samadhyaropayan||
tān dṛṣṭvā siṃhalaḥ khaḍgaṃ dhṛtvābhiruhya saṃkraman|
prāsādopari saṃsthitvā trāsayattāḥ niśācarīḥ||
siṃhalaṃ khaḍgapāṇiṃ taṃ prāsādopari saṃsthitam|
rākṣasyastāḥ samālokya sarvā bhītā vibabhramuḥ||
tāsāṃ kāścicchiro dhṛtvā kāścitpādān bhujān parāḥ|
tāḥ sarvā api rākṣasyaḥ palāyitāstato drutam||
tataḥ siṃhala ālokya sarvāstā niṣpalāyitāḥ|
prāsādādavatīryāśu dvāraṃ samudaghāṭayat||
tataste mantriṇo'mātyā janāḥ sarve'pi sainikāḥ|
gatva samīkṣya rājādīn sarvān bhuktān vicukruśuḥ||
suciraṃ vilapitvā te sarve'pi mantriṇo janāḥ|
amātyāḥ sainikāḥ paurā viceruḥ saṃtrasitāśayāḥ||
tataḥ sa siṃhalo dṛṣṭvā sarvāṃstān mantriṇo janān|
amātyān sainikān paurān samāmantryaivamabravīt||
bhavanto mā vicarantyatra nāsti kācinniśācarī|
tatsarve samupāviśya paśyantāṃ sarvataḥ punaḥ||
tataste mantriṇo'mātyā janāḥ saṃvīkṣya sarvataḥ|
sarvarājakulaṃ sāntarbahistaṃ samaśodhayan||
tataste mantriṇo'mātyā brahmaṇādīn mahājanān|
sannipātya prajāścāpi samāmarnayaivamabruvan||
bhavanto'tra mṛto rājā vaṃśastasya na vidyate|
tadatra kaṃ kṛtvā mimīmahi vadantvidam||
197
iti tairmantribhiḥ proktaṃ śrutvā te brāhmaṇādayaḥ|
mahājanāḥ prajāścāpi sarve'pyevaṃ nyavedayan||
yaḥ prājñaḥ sātviko viro nītiśāstravicakṣaṇaḥ|
dayākāruṇyabhadrātmā sarvadharmahitārthabhṛt||
taṃ vidhinābhiṃṣiṃcyātra pratiṣṭhāpya nṛpāsane|
sarvarājyādhipaṃ kṛtvā pramāṇayantu sarvadā||
iti taiḥ kathitaṃ śrutvā kecidvijñā mahājanāḥ|
sarveṣāṃ mantriṇāṃ teṣāṃ purata evamabruvan||
siṃhalo'yaṃ sārthāvāhaḥ sātviko nītivitkṛtī|
dayākāruṇyabhadrātmā sarvasattvahitārthabhṛt||
īdṛgvīro mahāprājño dayākāruṇyasanmatiḥ|
maitrīśrīsadguṇādhāro nāsti kaścinmahājanaḥ||
tadenaṃ siṃhalaṃ vīramabhīṣiṃcya nṛpāsane|
pratiṣṭhāpya nṛpaṃ kṛtvābhimatāṃ sakalaiḥ saha||
iti tairuditaṃ śrutvā te'mātyā mantriṇo janāḥ|
sarve'pyanumataṃ kṛtvā tathā kartuṃ samārabhan||
tataste mantriṇo'mātyā brāhmaṇāśca mahājanāḥ|
siṃhalaṃ taṃ samāmanyiṃ purata evamabravan||
siṃhalātra yadasmākaṃ prajānāmapi saṃmatam|
tadanumodya rājyo'tra rājā bhaviturhasi||
iti tairmantribhiḥ sarvairamātyaiḥ sujanairdvijaiḥ|
prārthitaṃ siṃhalaḥ śrutvā tatpara evamabravīt||
bhavanto'haṃ vaṇigvṛttivyavahāropajīvikaḥ|
tatkathaṃ rājyasaṃbhāraṃ saṃvoḍhumabhiśaknuyām||
tadetanmama yogyaṃ na kṣamantu tadaśakyatām||
yadyogyaṃ karma tatraiva yojanīyo hi mantribhiḥ||
iti tenoditaṃ śrutvā te'mātyā mantriṇo janāḥ|
sarve taṃ siṃhalaṃ vīkṣya samāmantryaivamabruvan||
198
bhavatsadṛśaḥ sadbuddhirviryavān sadayaḥ kṛtī|
sātviko lokavikhyātaḥ kaścidanyo na nidyate||
yaccāsya nṛpatervaṃśe vidyate'pi na kaścana|
tadatredaṃ bhavān rājyamanuśāsitumarhati||
iti tairmantribhiḥ sarvaiḥ saṃprārthitaṃ niśamya saḥ|
siṃhalo mantriṇaḥ sarvān samālokyaivamabravīt||
bhavanto yadi māṃ sarve rājānaṃ kartumicchatha|
samaye nāhamicchāmi rājyaṃ samanuśāsitum||
iti tenoditaṃ śrutvā sarve te mantriṇo janāḥ|
amātyāstaṃ mahābhijñaṃ samalokyaivamabruvan||
yathā yadbhavatākhyātaṃ samayaṃ tattathā khalu|
sarve vayaṃ samādhāya cariṣyāmaḥ samāahitāḥ||
iti taduttamākarṇya siṃhalaḥ saṃprabodhitaḥ|
sarvānstān mantriṇo'mātyān samālokyaivamabravīt||
yadyetatsatyamādhāya sarve caritumacchatha|
tathātra rājyasaṃbhāraṃ saṃvoḍhumutsahe'pyaham||
tadbhavanto'tra me vākyaṃ dhṛtvā dharmānusādhinaḥ|
triratnabhajanaṃ kṛtvā careyuḥ sarvedā śubhe||
ityanuśāsanaṃ dhṛtvā mama dharmāsahāyīnaḥ|
sarvesattvahitādhāre dahrme caritumarhatha||
iti tenoditaṃ śrutvā sarve mantriṇo janāḥ|
amātyā dvijapaurāśca tatheti pratiśuśruvuḥ||
tataste mantriṇo'mātyā janā dvijā mahājanāḥ|
sarve'pi saṃmataṃ kṛtvā taṃ nṛpaṃ kartumārabhan||
tataste'tra pure samyagchodhayitvā samantataḥ|
dhvajachatrādyālaṃkārairmaṇḍanaiḥ samaśodhayan||
tataste pariśuddhe'hina siṃhalaṃ yathāvidhim|
abhiṣiṃcya mahotsāhaiścakruḥ lokādhipaṃ nṛpam||
199
nṛpāsane pratisṭhāpya sarve lokāḥ samantriṇaḥ|
siṃhalaṃ taṃ mahārājaṃ saṃsevire samādarāt||
tataḥ sa siṃhalo rāja sarvāṃllokāan vinodayan|
svasvadharme pratiṣṭhāpya śaśāsa svātmajāniva||
tadanuśāsanaṃ dhṛtvā sarve lokā dvijādayaḥ|
triratnabhajanaṃ kṛtvā saṃcevire śubhe sadā||
tadā tasya prabho rājye sarvatra viṣayeṣvapi|
nirutpātaṃ śubhorsāha prāvarttata nirantaram||
tathā sa mantribhiḥ sadbhiḥ nītidharmavicakṣaṇaiḥ|
sevyamāno mahāvijño rarāja devarāḍiva||
tatra sa nṛpatirjitvā janbūdvīpe mahībhujaḥ|
sarvānstān mantriṇo'mātyān samāmarnayaivamādiśat||
sajjīkriyatāmāśvatra caturaṃgabalaiḥ saha|
tāmradvipe gamiṣyāmi jetuṃ tā rākṣasīrapi||
tadādiṣṭaṃ samākarṇya sarve mantriṇo janāḥ|
caturaṃgabalānyevaṃ sahasā samasajjayan||
tataḥ sannāhya sa bhūmīndraścaturaṃgabalaiḥ saha|
saṃprasthito mahotsāhaistīraṃ prāpa mahodadheḥ||
tatra sa tāni sarvāṇi caturaṃgabalānyapi|
āropya vahaneṣvabdhau saṃprasthito caran mudā||
tatra sa saṃtaran sarvaiścaturaṃgavalaiḥ saha|
svastinā sahasāmbodheḥ pāratīramupāyayau||
tāmradvīpe tadā tatra rākṣasīnāṃ mahaddhvajaḥ|
repita āpaṇasthāne kampito'sūcayadbhayam||
taṃ prakampitamālokya rākṣasyo bhayaśaṃkitāḥ|
sarvā ekatra saṃmilya mitha evaṃ samūcire||
bhavantya āpaṇastho'thaṃ dhvajaḥ prakampito'dhunā|
jāmbudvīpanṛpā nūnamasbhiryoddhumāgatāḥ||
200
sajjīkṛtvā tadasmābhiḥ sthātavyamiha sāmpratam|
iti saṃbhāṣya tā draṣṭumabdhitīramupācaran||
tatrasthāḥ sakalāstāstān siṃhalādīn narādhipān|
tīrottīrṇān mahotsāhairdadṛśuryoddhumāgatān||
dṛṣṭvā tān samupāyātān rākṣasyastā bhayānvitāḥ|
kāścit palāyitā bhītāḥ kāścadyoddhaṃ samāśritāḥ||
yoddhaṃ pratyudgatāḥ kāścit kāścittasthurnirīkṣya khe||
tān pratyudgatān dṛṣṭvā siṃhalasyāġyāyā drutam|
vidyādharibhirāviṣṭā vīraiḥ śastraiḥ pradyotitāḥ||
avaśiṣṭā abhistāḥ siṃhalasya nṛpaprabhoḥ|
kṛtāṃjalipuṭā natvā pādayorevamabruvan||
kṣamasva no mahārāja vrajāmaḥ śaraṇe tava|
tadasmān yoṣito bālā hantuṃ nārhati kṣatriyaḥ||
iti saṃprārthitaṃ tābhiḥ śrutvā sa siṃhalaḥ prabhuḥ|
samayena kṣayaṃ va iti tā vīkṣyābravīt||
tacchutvā sakalā tāstaṃ siṃhalaṃ kṣatriyādhipama|
sāṃjalayaḥ punarnatvā samālokyaivamabravīt||
kiṃ samayaṃ samākhyātuṃ bhavatābhihitaṃ yathā|
tathā sarve vayaṃ dhṛtvā cariṣyāmaḥ sadāpi hi||
itiḥ tābhiḥ samākhyātaṃ niśamya sa nṛpaḥ sudhīḥ|
tāṃ sarvā rākṣasīḥ paśyan punarevamabhāṣata||
yadīdaṃ nagaraṃ tyaktvā sarve'nyatrādhitiṣṭhatha|
madvijite ca yadyatra nāparādhyetha kasyacit||
tadā yuṣmākamevāhamaparādhyakṣayamenahi|
tadanyathā kṛte yuṣmān sarvā hanyāṃ sa saṃśayaḥ||
iti tena samākhyātaṃ śrutvā tāḥ sakalā api|
siṃhalaṃ taṃ praṇatvā ca samālokyaivamabruvan||
svāmiṃstathā kariṣyāmo bhavānabhihitaṃ yathā|
tadasmān yoṣitā bālāḥ saṃpālayitumarhati||
201
iti saṃprārthya sarvāstā rākṣasyaḥ paribodhitāḥ|
tyaktvā tadviṣayaṃ gatvā vane'nyatra samāśrayan||
tatra sa siṃhalo rājā sāmātyā mantriṇo janāḥ|
sthitvā lokānadhiṣṭhāpya svasvadharme'nvaśāsata||
tatra te sakalā lokā dhṛtvā tannupaśāsanam|
triratnabhajanaṃ kṛtvā svasvardhaṃ samācaran||
tadaitaddharmabhāvena subhikṣaṃ nirupadravam|
saddharmamaṃgalotsāhaṃ prāvartata samantataḥ||
siṃhalena narendreṇa jitvā saṃvāsitaṃ svayam|
tenāsau siṃhaladvīpa iti prakhyāpito'bhavat||
yo'sau siṃhalo rājā tadāhamabhavaṃ khalu|
yaḥ siṃhakeśarī rājā jyeṣṭha eva mahallakaḥ||
tadābhūdrākṣasī yā sā veṣā evānupamā khalu|
yo valāho'śvarājo'bhūdeṣo'valokiteśvaraḥ||
tadāpyevaṃ sa lokeśo bodhisattvo vilokya mām|
aśvo bhūtvā samuttāryāpyabdherevaṃ mahadbhayāt||
evaṃ sa trijagannātho bodhisattvaḥ sadā svayam|
vilokya sakalān sattvān samuttārya bhayādavat||
tenāsya sadṛśo dharmo nāsti kasyāpi kutracit|
buddhānāmapi nāstyeva kuto'nyeṣāaṃ tridhātuṣu||
itthamayaṃ mahāsattvaḥ sarvalokādhipeśvaraḥ|
sarvadharmādhipaḥ śāstā mahābhijñā'dhirājate||
tena lokādhipāḥ sarve traidhātukādhipā api|
asya śaraṇamāśritya prabhajanti sadādarāt||
ye'pyasya śaraṇaṃ kṛtvā bhajanti sarvadādarāt|
durgatiṃ te na gacchanti saṃprayānti sukhāvatīm||
tatra gatvāmitābhasya munīndrasyopasaṃśritāḥ|
sadā dharmāmṛtam pītvā pracaranti jagaddhite||
tataste bodhisaṃbhāraṃ pūrayitvā yathākramam|
niḥkleśā bodhimāsādya saṃbuddhapadamāpnuyuḥ||
iti vijñāya ye sattvāḥ samīcchanti jināspadam|
tasya lokādhināthasya bhajantu śaraṇāśritāḥ||
iti śāstrā samādiṣṭaṃ śrutvā sarve sabhāśritāḥ|
lokāstatheti vijñapya prābhyanandan prabodhitāḥ||
||iti siṃhalasārthavāhoddhāraṇaprakaraṇaṃ samāptam